Chanca piedra

Chanca piedra, czyli Phyllathus niruri L., Phyllathus acuminatus pochodzi z rodziny Euphorbiaceae i jest małą, dziko rosnącą byliną o wysokości 30-60 cm, popularnie nazywaną „łamaczem kamieni” („quebra-pedras”, ang. „stone breaker”). Porasta ona dzikie lasy Ameryki – od Teksasu po północne tereny Argentyny, zaś w Peru występuje w całej strefie tropikalnej na wysokości ok. 3000 m n.p.m. (poza tym na Bahamach, w Indiach i w Chinach). Porasta zacienione miejsca. Liście chanca piedry występują licznie na łodydze byliny, są gładkie, o eliptycznym kształcie, z jaśniejszą spodnią częścią blaszki. Korzeń jest duży i rozgałęziony, łodyga rozgałęziona jest nieznacznie, a boczne pędy występują w pozycji poziomej i mają długość 5-10 cm. Roślinę charakteryzują niewielkie, pojedyncze kwiaty oraz okrągłe, spłaszczone owoce. Lecznicze właściwości ma cała naziemna część rośliny.

Badania chanca piedry rozpoczęto w latach 60 XX wieku. W ekstraktach zidentyfikowano ponad 50 związków czynnych.

• Lignany (m. in. filantyna, filiniruryna, filtetralina, hypofilantyna, lintetralina, nirantyna, nirfilina, nirtetralina, niruryna, nirurynteina )
• Flawonoidy (m. in. astragalina, fisetynglukozyd, nirurynetyna, kwercytyna, kwercytryna, izokwercytryna, rutyna)
• Tłuszcze (w tym kwas rycynolowy)
• Terpeny (cymen, limonen, octan lupeolu i lepeolu)
• Alkaloidy
• Benzoidy
• Steroidy
• Alkany
• Taniny
• Saponiny
• Witamina C

Popularne są napary przygotowywane z naziemnych części rośliny, które mają właściwości przeciwzapalne – wspomagające przy leczeniu stanów zapalnych pęcherza moczowego, infekcji skórnych, bakteryjnych schorzeń przewodu pokarmowego. Wykazują one także działanie antybakteryjne. Roślina określana jako „stone breaker” była i jest powszechnie używana w peruwiańskiej medycynie ludowej i domowych kuracjach moczopędnych, niwelując tworzenie kamieni nerkowych (zapobiegawczo w kamicy nerkowej). Związki terpenowe zawarte w roślinie hamują cytotoksyczność szczawianu wapnia, przy czym istotna jest też obecność alkaloidów, które działają rozkurczająco na mięśnie przewodu moczowego. Zioło działa tonizująco, wzmacniająco, odtruwająco i ochronnie na nerki, zwiększa wydalanie moczu.

Dzięki zawartości filantyny i hypofilantyny roślinne odwary stosowane są też w schorzeniach wątroby i woreczka żółciowego. Co ciekawe – odwar (ziele i korzeń) stosowany jest w przypadku zachorowań na żółtaczkę typu B. Napar wykorzystywany jest pomocniczo w leczeniu cukrzycy, co wykazano w badaniach klinicznych. Zioło polepsza profil lipidowy (cholesterol) oraz obniża poziomy glukozy. Chroni nerki cukrzyków przed stresem oksydacyjnym.

W medycynie tradycyjnej chanca piedry używa się także przy problemach trawiennych, kolkach, wzdęciach, skurczach, astmie, chorobach oskrzeli, a także przeciwgorączkowo. Wykazuje się jej działanie lecznicze w przypadku zainfekowania malarią, wg badań wykazuje też właściwości przeciwbólowe, działa na bakterię helicobacter pylori. Ma ona właściwości antytoksydacyjne, wykazuje działanie prewencyjne w osteoporozie oraz gastroprotekcyjne. Nawet w dużych dawkach nie jest ona toksyczna dla organizmu.

Naturalnie występujące w roślinie związki są silnymi antyoksydantami, chroniącymi komórki organizmu przed szkodliwym działaniem wolnych rodników, mają też działanie przeciwbólowe i przeciwzapalne. Badania potwierdzają zwiększenie diurezy i wydalanie z organizmu kwasu moczowego. Najistotniejsze i godne wielokrotnego podkreślenia jest eliminacja kamieni nerkowych.

Phyllanthus niruri popularne jest także poza Ameryką Południową. Plemiona w Indiach używają korzenia jako środka uspokajającego, bądź celem pobudzenia apetytu u dzieci. Kąpiele z zioła przygotowywane są w Indonezji na malarię, gdzie uznaje się wyższość chanca piedry nad chininą. Badania potwierdziły też jej wpływ na walkę z Micrococcus pyrogenes, Escherichia coli, Staphylococcus i bakterią Pasteurelli.